Werken met de Polyvagaaltheorie

Ik werk onder andere vanuit de inzichten van de polyvagaaltheorie van dr. Stephen Porges. Deze theorie laat zien hoe de toestand van je autonome zenuwstelsel je ervaringen, je bewustzijn en je manier van denken beïnvloedt.

Ben je over het algemeen tevreden over jezelf, ben je ontspannen in contact met anderen en is de wereld een plek waarin jij je vrij in kunt bewegen? Dan heb je een goed gereguleerd zenuwstelsel.
Ben je vaak angstig, teruggetrokken of geïrriteerd? Dan staat je zenuwstelsel te vaak in de 'overleef stand' en is het leven moeilijker en vermoeiender dan nodig.

De drie staten van je zenuwstelsel

Je zenuwstelsel kent drie basisstaten die je kunt leren herkennen en beïnvloeden:

1. Ventraal – Veilig en verbonden

2. Sympathisch – Geactiveerd om te vechten, vluchten of te bevriezen

3. Dorsaal – Geïmmobiliseerd, afwezig, uitgeschakeld

 

Terugkeren uit je overlevingsmechanismen

Ons zenuwstelsel is ingenieus ontworpen om ons te beschermen. Het meest basale overlevingsmechanisme is voor velen bekend als fight/flight/freeze
Bij dreiging neemt het sympathische deel van je zenuwstelsel de leiding, zodat je in actie kunt komen om jezelf in veiligheid te brengen:

• Je krijgt een stoot energie

• Je hart gaat sneller kloppen

• Je bloed stroomt sneller

Functies die op dat moment niet belangrijk zijn worden uitgeschakeld zodat ze geen onnodige energie gebruiken:
• Je neo-cortex gaat offline (er is immers toch geen tijd om rationeel over de dingen na te denken)
• Je spijsvertering gaat op een laag pitje (alleen de direct beschikbare energie is op dit moment relevant).

Dit is een perfect systeem voor kortdurende noodsituaties. Maar als je zenuwstelsel langdurig in deze stand blijft, raakt je hele systeem uitgeput.

 

Als vechten of vluchten niet mogelijk is, schakelt je lichaam over op een andere overlevingsstrategie: uitschakelen.
• Je hartslag vertraagt
• Je bewustzijn verlaagt
• Je hele systeem gaat zoveel mogelijk 'offline'

Dit mechanisme helpt bij het verminderen van pijn en stress. Als de te verwachte pijn te groot is zorgt het zenuwstelsel ervoor dat je deze zo min mogelijk bewust hoeft mee te maken. Op de lange termijn kan dit leiden tot gevoelens van leegte, dissociatie en vermoeidheid.

 

Het verschil tussen echte en ervaren dreiging

Deze systemen zitten in het oudste deel van ons brein en in de oertijd zorgde ze ervoor dat we konden vechten, vluchten of uitschakelen als we daadwerkelijk in levensgevaar waren. In ons huidige leven zijn we gelukkig maar zelden werkelijk in levensgevaar, maar helaas maakt het zenuwstelsel geen onderscheid tussen werkelijke dreiging en ervaren dreiging.
Mensen die op jonge leeftijd veel onveiligheid hebben ervaren of een (groot) trauma hebben doorgemaakt, kunnen vast komen te zitten in deze overlevingsmechanismen. Hun zenuwstelsel blijft continu alert, waardoor ze zich juist voortdurend onveilig voelen.
Hierdoor raakt het parasympathische zenuwstelsel, dat zorgt voor rust en herstel, op de achtergrond. Terwijl juist dát deel essentieel is voor balans en welzijn.

 

Hoe herstel je het gevoel van veiligheid?

Vechten, vluchten en bevriezen zijn automatische, biologische reacties. Ze gebeuren buiten je bewuste controle om.
Het goede nieuws? Je kunt het parasympathische deel van je zenuwstelsel actief versterken. Dit helpt om je systeem weer in balans te brengen en uit overlevingsstand te komen.

Herstel begint met inzicht in hoe je autonome zenuwstelsel werkt. Door te herkennen in welke staat je verkeert, kun je ontdekken wat jou helpt om terug te keren naar veiligheid en rust.

Hieronder vind je een overzicht dat je kan helpen identificeren in welke staat jouw zenuwstelsel zich op dit moment bevind: